Επιμέλεια: Παξιμαδάς Χρήστος, Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, MSc, ΓΝΑ ΝΙΜΤΣ
Shutong Du, Valerie K. Sullivan, Michael Fang, Lawrence J. Appel, Elizabeth Selvin, Casey M. Rebholz. Ultra-processed food consumption and risk of diabetes: results from a population-based prospective cohort. https://doi:10.1007/s00125-024-06221-5.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο διαβήτης είναι μια από τις κύριες αιτίες θανάτου και αναπηρίας παγκοσμίως και η διατροφική πρόσληψη αποτελεί έναν βασικό τροποποιήσιμο παράγοντα κινδύνου για τον διαβήτη. Οι εκτεταμένες παρεμβάσεις που επικεντρώνονται σε διατροφικούς παράγοντες που συμβάλλουν στον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη θα μπορούσαν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο σε επίπεδο πληθυσμού στο μέλλον. Τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα είναι μια ομάδα τροφίμων που υφίστανται εκτεταμένη βιομηχανική επεξεργασία για να αποκτήσουν την τελική τους μορφή. Συνήθως είναι πλούσια ενεργειακά, εύκολα στην πέψη και απορρόφηση και συχνά περιέχουν υψηλά επίπεδα αλατιού, προστιθέμενης ζάχαρης, επεξεργασμένων υδατανθράκων και ανθυγιεινών λιπαρών [1]. Εκτός από αυτά τα συστατικά, τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα περιέχουν επίσης τεχνητά πρόσθετα, όπως χρωστικές τροφίμων, γαλακτωματοποιητές και συντηρητικά [2]. Οι ανησυχίες για την πιθανή επίδραση στην υγεία των υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων αυξάνονται, με την υψηλότερη κατανάλωση να σχετίζεται με μια σειρά αρνητικών αποτελεσμάτων, όπως αύξηση βάρους, το μεταβολικό σύνδρομο και καρδιοαγγειακές παθήσεις, όπως αποδεικνύεται τόσο από μακροχρόνιες μελέτες όσο και από τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές [3-5]. Παρόλα αυτά, τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα δεν περιλαμβάνονται στις τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες[6]. Υπάρχει σαφής ανάγκη για περισσότερα στοιχεία ώστε να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ των επιδημιολογικών ευρημάτων και της εφαρμογής τους στην κλινική πράξη και τις στρατηγικές δημόσιας υγείας. Επιπλέον, τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα καλύπτουν μια ευρεία γκάμα προϊόντων, καθιστώντας την πλήρη αποφυγή τους ανέφικτη. Η διαφοροποίηση συγκεκριμένων ομάδων τροφίμων εντός της κατηγορίας των υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και η κατανόηση των ατομικών τους σχέσεων με τον διαβήτη μπορεί να βοηθήσει στη διαμόρφωση πιο στοχευμένων και αποτελεσματικών πολιτικών και στρατηγικών. Η έλλειψη στοιχείων για υποομάδες υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων απαιτεί περαιτέρω έρευνα. Οι περισσότερες από τις προηγούμενες μελέτες για τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα και τον κίνδυνο διαβήτη έχουν πραγματοποιηθεί σε ευρωπαϊκούς πληθυσμούς, οι οποίοι έχουν διαφορετικά επίπεδα κατανάλωσης και προτιμήσεις τροφίμων σε σχέση με τον πληθυσμό των ΗΠΑ [7–10]. Οι μελέτες που πραγματοποιήθηκαν εντός των ΗΠΑ είναι περιορισμένες σε αριθμό και επικεντρώνονται κυρίως σε πληθυσμούς λευκών με σχετικά υψηλά επίπεδα εισοδήματος και εκπαίδευσης [11]. Επιπλέον, λίγες μελέτες έχουν εξετάσει τη συσχέτιση μεταξύ των επιμέρους υποομάδων υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και του κινδύνου διαβήτη. Δεδομένου ότι τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα συμβάλλουν σε πάνω από το ήμισυ των συνολικών θερμίδων που καταναλώνονται στις ΗΠΑ [12], η κατανόηση της επίδρασης των υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και των υποομάδων αυτών των τροφίμων στην ανάπτυξη του διαβήτη σε ένα πιο ποικιλόμορφο και γενικεύσιμο δείγμα του πληθυσμού των ΗΠΑ είναι απαραίτητη για την οικοδόμηση πιο αξιόπιστων στοιχείων που θα ενημερώσουν τις μελλοντικές πολιτικές. Εξαιτίας των κενών αυτών, εξετάστηκαν οι συσχετίσεις μεταξύ της κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και συγκεκριμένων ομάδων τροφίμων με τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη σε μια κοινοτική ομάδα ενηλίκων των ΗΠΑ.
ΣΚΟΠΟΣ
Η κατανόηση της επίδρασης του συνόλου των υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων στον κίνδυνο διαβήτη μπορεί να δώσει πληροφορίες σχετικά με τις διατροφικές προσεγγίσεις για την πρόληψη του διαβήτη. Στη μελέτη αυτή, σκοπός ήταν να αξιολογηθεί η συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και του κινδύνου διαβήτη σε μια κοινοτική ομάδα μέσης ηλικίας ενηλίκων στις ΗΠΑ. Η υπόθεση των ερευνητών βασίστηκε στο ότι η υψηλότερη κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Η μελέτη περιλάμβανε 13.172 συμμετέχοντες χωρίς διαβήτη κατά την έναρξη της μελέτης (1987–1989) στη μελέτη που αφορούσε τον κίνδυνο εμφάνισης Αθηροσκλήρωσης (ARIC). Η διατροφική πρόσληψη εκτιμήθηκε με ένα ερωτηματολόγιο συχνότητας κατανάλωσης τροφίμων 66 ειδών, και τα τρόφιμα κατηγοριοποιήθηκαν ανά επίπεδο επεξεργασίας χρησιμοποιώντας το σύστημα ταξινόμησης Nova. Τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα κατηγοριοποιήθηκαν σε τεταρτημόρια με βάση την πρόσληψη τους. Χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος Cox για να αξιολογηθεί η συσχέτιση της πρόσληψης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων με τον κίνδυνο διαβήτη, με βάση τα κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά, τη συνολική ενεργειακή πρόσληψη, τις υγιεινοδιαιτητικές συνήθειες και διάφορους κλινικούς παράγοντες.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Κατά τη διάρκεια της μελέτης με μέσο χρόνο παρακολούθησης 21 ετών, καταγράφηκαν 4539 περιστατικά διαβήτη. Οι συμμετέχοντες στο υψηλότερο τεταρτημόριο της πρόσληψης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων (8,4 μερίδες/ημέρα κατά μέσο όρο) είχαν σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη (HR 1,13; 95% CI 1,03, 1,23) σε σύγκριση με τους συμμετέχοντες στο χαμηλότερο τεταρτημόριο της πρόσληψης, μετά την προσαρμογή για κοινωνικοδημογραφικούς, τρόπους ζωής και κλινικούς παράγοντες. Κάθε επιπλέον μερίδα υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων που καταναλώθηκε καθημερινά σχετίζεται με αύξηση κατά 2% στον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη (HR 1,02; 95% CI 1,00, 1,04). Η κατανάλωση στο υψηλότερο τεταρτημόριο ορισμένων ομάδων υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων, όπως τα ροφήματα με ζάχαρη και τεχνητά γλυκαντικά, τα υπερ-επεξεργασμένα κρέατα και τα γλυκίσματα, σχετίστηκε με αύξηση του κινδύνου διαβήτη κατά 29%, 21% και 16% αντίστοιχα, σε σύγκριση με το χαμηλότερο τεταρτημόριο.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Διαπιστώθηκε ότι η μεγαλύτερη κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη, ιδιαίτερα με τα ροφήματα με ζάχαρη και τεχνητά γλυκαντικά, τα υπερ-επεξεργασμένα κρέατα και τα γλυκίσματα. Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι οι παρεμβάσεις που μειώνουν την κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και συγκεκριμένων ομάδων τροφίμων μπορεί να αποτελούν μια αποτελεσματική στρατηγική για την πρόληψη του διαβήτη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Martini D, Godos J, Bonaccio M, et al. Ultra-processed foods and nutritional dietary profile: a meta-analysis of nationally representative samples. Nutrients 13(10):3390. 10.3390/nu13103390.
- Monteiro CA, Cannon G, Levy RB et al. (2019) Ultra-processed foods: what they are and how to identify them. Public Health Nutr 22(5):936–941. 10.1017/S1368980018003762.
- Hall KD, Ayuketah A, Brychta R et al. (2019). Ultra-processed diets cause excess calorie intake and weight gain: an inpatient randomized controlled trial of ad libitum food intake. Cell Metab 30(1):67-77.e3.10.1016/j.cmet.2019.05.008.
- Canhada SL, Vigo Á, Luft VC et al. (2023). Ultra-processed food consumption and increased risk of metabolic syndrome in adults: The ELSA-Brasil. Diabetes Care 46(2):369–376. 10.2337/dc22-1505.
- Du S, Kim H, Rebholz CM (2021). Higher Ultra-processed food consumption is associated with increased risk of incident coronary artery disease in the atherosclerosis risk in communities study. J Nutr 151(12):3746–3754. 10.1093/jn/nxab285.
- American Diabetes Association Professional Practice Committee (2024) 3. Prevention or delay of diabetes and associated comorbidities: Standards of care in diabetes-2024. Diabetes Care 47(Suppl 1):S43–S51. 10.2337/dc24-S003.
- Llavero-Valero M, Escalada-San Martín J, Martínez-González MA, et al (2021). Ultra-processed foods and type-2 diabetes risk in the SUN project: a prospective cohort study. Clin Nutr 40(5):2817–2824. 10.1016/j.clnu.2021.03.039.
- Srour B, Fezeu LK, Kesse-Guyot E et al. (2020). Ultraprocessed food consumption and risk of type 2 diabetes among participants of the NutriNet-Santé Prospective Cohort. JAMA Intern Med 180(2):283–291. 10.1001/jamainternmed.2019.5942.
- Levy RB, Rauber F, Chang K et al. (2021). Ultra-processed food consumption and type 2 diabetes incidence: a prospective cohort study. Clin Nutr 40(5):3608–3614. 10.1016/j.clnu.2020.12.018.
- Duan MJ, Vinke PC, Navis G, et al (2022). Ultra-processed food and incident type 2 diabetes: studying the underlying consumption patterns to unravel the health effects of this heterogeneous food category in the prospective Lifelines cohort. BMC Med 20(1):7. 10.1186/s12916-021-02200-4.
- Chen Z, Khandpur N, Desjardins C et al. (2023). Ultra-processed food consumption and risk of type 2 diabetes: three large prospective U.S. cohort studies. Diabetes Care 46(7):1335–1344. 10.2337/dc22-1993.
- Martínez Steele E, Baraldi LG, Louzada ML, et al (2016). Ultra-processed foods and added sugars in the US diet: evidence from a nationally representative cross-sectional study. BMJ Open 6(3):e009892. 10.1136/bmjopen-2015-009892.