Daniel Q Huang, Nabil Noureddin, Veeral Ajmera, Maral Amangurbanova, Ricki Bettencourt, Emily Truong, Tolga Gidener, Harris Siddiqi, Abdul M Majzoub, Tarek Nayfeh, Nobuharu Tamaki, Namiki Izumi, Masato Yoneda, Atsushi Nakajima, Ramazan Idilman, Mesut Gumussoy, Digdem Kuru Oz, Ayse Erden, Alina M Allen, Mazen Noureddin, Rohit Loomba
Lancet Gastroenterol Hepatol. 2023 Sep;8(9):829-836.
DOI: 10.1016/S2468-1253(23)00157-7
Σκοπός
Τα δεδομένα σχετικά με την εμφάνιση ηπατικής ανεπάρκειας σε ασθενείς με μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος (NAFLD, Nonalcoholic Fatty Liver Disease) με ή χωρίς συνοδό σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (ΣΔ2) είναι ελλιπή. Στόχος της μελέτης είναι η αξιολόγηση του κινδύνου για ηπατική ανεπάρκεια σε ασθενείς με NAFLD με ή χωρίς ΣΔ2.
Μέθοδοι
Η μετα-ανάλυση περιλαμβάνει δεδομένα από συμμετέχοντες σε 6 μελέτες κοορτής στην Αμερική, την Ιαπωνία και την Τουρκία. Όλοι οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε μαγνητική ελαστογραφία ήπατος μεταξύ 27 Φεβρουαρίου του 2007 και 4 Ιουνίου του 2021. Οι μελέτες που επιλέγονται περιλαμβάνουν ασθενείς με ηπατική ίνωση βάσει των αποτελεσμάτων της μαγνητικής ελαστογραφίας ήπατος, ασθενείς σε χρόνια παρακολούθηση και αξιολόγηση της ηπατικής ανεπάρκειας και τέλος, ενήλικες ασθενείς με γνωστή NAFLD και διαθέσιμα δεδομένα για την ύπαρξη ή μη ΣΔ2 κατά την έναρξη της μελέτης. Η πρωταρχική έκβαση που μελετάται είναι η ηπατική ανεπάρκεια που εκδηλώνεται ως ασκίτης, ηπατική εγκεφαλοπάθεια ή αιμορραγία κιρσών. Επιπλέον, μελετάται και μια δεύτερη έκβαση, η ανάπτυξη ηπατοκυτταρικού καρκινώματος. Στην ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιείται το ανταγωνιστικό μοντέλο παλινδρόμησης “Fine and Gray subdistribution hazard ratio (sHR)” για να συγκριθεί η πιθανότητα ηπατικής ανεπάρκειας σε ασθενείς με και χωρίς ΣΔ2. Ο θάνατος χωρίς ηπατική ανεπάρκεια θεωρείται ανταγωνιστική έκβαση.
Αποτελέσματα
Δεδομένα από 2.016 συμμετέχοντες (736 με ΣΔ2 και 1.280 χωρίς ΣΔ2) από 6 μελέτες κοορτής περιλαμβάνονται στην ανάλυση. 1.074 (53%) από τους 2.016 συμμετέχοντες είναι γυναίκες με μέση ηλικία 57.8 έτη (SD 14.2 έτη) και ΔΜΣ (Δείκτη Μάζας Σώματος) στο 31.3 kg/m2 (SD 7.4 kg/m2). Μεταξύ των 1.737 συμμετεχόντων (602 με ΣΔ2 και 1.135 χωρίς ΣΔ2) με διαθέσιμα μακροπρόθεσμα δεδομένα παρακολούθησης, 105 συμμετέχοντες ανέπτυξαν ηπατική ανεπάρκεια μέσα σε ένα μέσο χρονικό διάστημα παρακολούθησης 2.8 έτη. Οι συμμετέχοντες με ΣΔ2 εμφάνισαν σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο για ηπατική ανεπάρκεια στον πρώτο χρόνο (3.37% [95% CI 2.10-5.11] έναντι 1.07% [0.57-1.86]), στα τρία χρόνια (7.49% [5.36-10.08] έναντι 2.92% [1.92-4.25]) και στα πέντε χρόνια παρακολούθησης (13.85% [10.43-17.75] έναντι 3.95% [2.67-5.60]) σε σύγκριση με τους συμμετέχοντες χωρίς ΣΔ2 (p<0.0001). Μετά την προσαρμογή των δεδομένων για πολλαπλούς συμπαράγοντες (ηλικία, ΔΜΣ και φυλή), ο ΣΔ2 (sHR 2.15 [95% CI 1.39–3.34], p=0.0006) και η τιμή της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (1.31 [95% CI 1.10–1.55], p=0.0019) φαίνεται να αποτελούν ανεξάρτητους προγνωστικούς παράγοντες κινδύνου ηπατικής ανεπάρκειας. Η συσχέτιση μεταξύ ΣΔ2 και ηπατικής δυσλειτουργίας παραμένει σταθερή ακόμα και μετά την προσαρμογή των δεδομένων βάσει της αρχικής ηπατικής σκληρίας όπως αυτή υπολογίζεται από τη μαγνητική ελαστογραφία. Μετά από ένα μέσο χρονικό διάστημα παρακολούθησης 2.9 ετών, 22 από τους 1.802 συμμετέχοντες (18 από τους 639 με ΣΔ2 και 4 από τους 1.163 χωρίς ΣΔ2) εμφανίζουν ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα. Όπως προκύπτει, ο κίνδυνος για ανάπτυξη ηπατοκυτταρικού καρκίνου είναι μεγαλύτερος σε αυτούς με ΣΔ2 στον πρώτο χρόνο (1.34% [95% CI 0.64–2.54] έναντι 0.09% [0.01–0.50]), στα τρία χρόνια (2.44% [1.36–4.05] έναντι 0.21% [0.04–0.73]) και στα πέντε χρόνια (3.68% [2.18–5.77] έναντι 0.44% [0.11–1.33]) σε σύγκριση με τους συμμετέχοντες χωρίς ΣΔ2 (p<0.0001). Ο ΣΔ2 είναι ένας ανεξάρτητος προγνωστικός παράγοντας για την ανάπτυξη ηπατοκυτταρικού καρκίνου (sHR 5.34 [1.67–17.09], p=0.0048).
Συμπεράσματα
Μεταξύ των ασθενών με NAFLD, η παρουσία ΣΔ2 σχετίζεται με σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο για ηπατική ανεπάρκεια και ανάπτυξη ηπατοκυτταρικού καρκινώματος.
Επιμέλεια: Ελένη Μάνθου